DANI ARHITEKTURE 2018
ARSENAL - SLON U SOBI
_
Industrijska celina "Vojno-tehničkkog zavoda" poznatog i pod imenom Knežev Arsenal, predstavlja najočuvaniju celinu urbanog industrijskog pejzaža, jedinstvenu po svom pionirskom karakteru poduhvata (u istorijskom, sociološkom, graditeljskom i estetskom pogledu). Kompleks namenskih i administrativnih zgrada formiran je u drugoj polovini XIX veka i prvim decenijama XX veka, sa vizuelno jasno sagledivom evolucijom arhtiektonske ideje. Nakon II svetskog rata postaje "grad u gradu", "zabranjeni grad", koji tek nakon 2005. godine postaje jasno vidljiv i prepoznatljiv, otkrivajući svoje sadržaje i vredno industrijsko nasleđe.
Svi objekti su napušteni osim objekta Stare livnice, koja funkcioniše kao muzej sa stalnom postavkom oruđa, oružja i pomoćne opremne proizvedene u kragujevačkoj vojnoj fabrinci. Čitava celina ima svoj svakodnevni i privremeni - posebni režim funkcionisanja koji je inkorporiran u savremeni život grada. Na svakodnevnom nivou, zbog svoje blizine gradskom jezgru, glavni trg funkcioniše kao parking. Poslednjih godina prostorna celina Kneževog arsenala zauzima značajno mesto u kulturnom životu grada, prepoznat je u muzičkoj i filmskoj industriji i postaje glavni prostor realizacije festivala.
Sa druge strane, dugo vremena se razmišlja o trajnijim rešenjima i poduhvatima za ovaj prostor, pa je 2022. godine posle trideset godina pauze u Kragujevcu realizovan i prvi međunarodni arhitektonsko-urbanistički konkurs u skorijoj istoriji koji problematizuje upravo prostor Vojno-tehničkog zavoda.
Međutim, implementacija rezultata konkursa do danas izostaje. Usled činjenice da pitanje Arsenala uprkos mnogim pokušajima, pa i poslednjim, 2022. godine, raspisanim javnim međunarodnim arhitektonsko-urbanističkim konkursom, nije rešeno, ovaj zapušteni prostor u samom centru grada postaje svojevrstan SLON U SOBI.
Svi istorijski slojevi, postojeće i moguće namene ovog prostora, predstavljaju narativ iz koga se crpi inspiracija za privremene intervencije koje su realizovane u ovom prostoru u periodu od 2018-2023. godine. Prikazom su obuhvaćene dve realizovane prostorno-umetničke instalacije „I bi svetlost, ispočetka“ i „Prostorne recepture“ kao ishod „Konkursa za konceptualne postavke intervencija na javnim prostorima Kragujevca - O JAVNIM PROSTORIMA ISPOČETKA“ raspisanog od strane strukovnog udruženja arhitekata URBANIUM u okviru manifestacije Dani arhitekture u Kragujevcu 2018. godine. Lokacija Kneževog Arsenala odabrana je kao jedna od četiri raspisom konkursa problematizovana javna gradska prostora jer se gotovo dve decenije razmatraju i traže trajna rešenja prenamene, revitalizacije i rekonstrukcije ovog značajnog urbanog industrijskog pejzaža.
PROSTORNE RECEPTURE
autori: Fedor Jurić, Bogdan Đokić, Tihomir Dičić
realizacija: URBANUM
_
I BI SVETLOST, ISPOČETKA
autori: Stefan Radošević
realizacija: URBANUM
_
Nekada su se gradovi širili sa razvojem industrijskih zona, danas je ova industrijska arhitektura jako primamljiva i napuštene zgrade postaju javni prostori.
Prvi korak je već načinjen, trg koji formiraju napuštene fabrike postao je javni parking. Ali ovo svakako nije najbolji način na koji može da se reprezentuje arhitektura stare fabrike i da koristi stanovništvu grada.
Drugi korak je preuzimanje prostora od strane građana, žute boje rombovi, repetitivno naređani predstavljaju oznaku zaštitne linije, barijere na zemlji koju automobil ne sme da pređe. Ovom linijom odeljujemo ceo trg i prisvajamo ga za građane.
Treći korak je predlog aktivnosti, takođe bojom, iscrtavaju se linije multifukncionalnog terena, trkačkih staza i školica. Daje se mogućnost novog korišćenja prostora. Želja je da predlog bude što jednostavniji i da može brzo da se izvede.
Sa početkom korišćenja prostora od strane ljudi videće se potreba za novim sadržajima, to su četvrti, peti i pedeset šesti korak, bitno je okupirati prostor za građane i kasnije osluškivati njihove potrebe i dalje uređivati trg, pa i same objekte oko trga i monumentalni dimnjak.
REALIZACIJA
_
Koncept proistice iz tkiva konteksta, organski, kao njegov izdanak.
Prostorno i simbolicki, ovaj gest regeneriše prostor trga nekadašnje vojno-tehnicke industrije u službi novih tendencija umetnicko-kreativnih "industrija", kao što su "Ciglana" u Beogradu, ili "Arsenali" u Veneciji.
Prostorna instalacija inicira pocetak i promenu u nekad zabranjenom gradu, a sada dostupnom ali zapuštenom i skoro napuštenom prostoru arsenala. Metodom aproprijacije i reciklaže, sam dimnjak, kao dominantan reper u prostoru, lišen nekadašnje funkcije, postaje kljucni element instalacije, kao njen epicentar, iz koga se, umesto dima, pruža svetlosni snop, kao energija novog pocetka, koja se radijalno širi osvetljujuci površinu novog trga. "I bi svetlost, Ispocetka".
REALIZACIJA
_
SVETIONIK
autori: Iva Bekić, Tamara Popović
konceptualno rešenje
_
PANORAMSKI LIFT
autori: Ana Zorić, Miloš kostić, Jovana Vidaković, Dezire, Tilinger
konceptualno rešenje
_
Predemt intervencije je veliki dimnjak “Stare livnice”.
Na samo 200m od centra grada, kragujevačka industrijska Celina – Knežev Arsenal, danas predstavlja industrijsko nasledje koje novim programima treba da podstakne aktivaciju grada. Dimnjak se nameće kao spomenik prvoj industrijalizaciji u Srbiji. Nadomak najprometnijeg dela grada, obećava i pokazuje potencijal koji treba iskoristiti ne samo za vreme dana festivala, no tokom čitave godine. Reobeležavanjem, podstiče se njeno simboličko i vizuelno izdvajanje. Svetlosna instalacija predstavlja upisivanje lokacije u panoramski pejzaž grada Kragujevca, gde ona treba podjednako da se nađe sa ostalim znamenitostima.
Narativ svetionika (osvetljenog dimnjaka) se postavlja u odnosu na okruženje, koje poziva na dijalog i deljenje.
On proizilazi iz istorijskog pripovedanja, postoji u današnjem vremenu, a podstiče na formiranje scenarija koji dolazi, čime kontekstualizuje i lokalizuje problem.
Postavljanje svetlosne instalacije na samom dimnjaku
Glavni konstruktivni element je šestougaoni ram, koji prati formu dimnjaka. Sa unutrašnje strane ošiven je gumenom podloškom koja prijanja na dimnjak. Čelični ram je koncipiran iz dva dela koja se zategama pričvršćuje za dimnjak postižući konačnu formu, a ne oštećujući dimnjak. Na spoljašnju stranu se kači aluminijumski prsten tankog profila. Na prethodno perforiran aluminijumski prsten, šrafljenjem se pričvršćuje reflektujuća površina, koja se sastoji iz filma (filtera) i tankog sloja akrila. Instalacija je osigurana od pada i otporna na udare vetra i drugih armosferilija.
Bojenej čeličnog rama na prethodno očišćenoj i pripremljenoj podlozi u boji po izboru autora. Reflektivni material otporan na udare i atmosferske uticaja.
Prsten se postavlja na visini 15m iznad zemlje, odnosno iznad pojasa krošnji drveća i upisuje se u panoramski pejzaž grada Kragujevca.
Prostorno-kulturna istorijska celina „Knežev arsenal“ predstavlja krajnju tacku industrijske zone ka centru Kragujevca, medutim bez obzira na centralnu poziciju on nije integrisan u svakodnevni život gradana. Cilj intervencije je da prostor arsenala, cija je logika suprotna od one koja vlada sa one strane reke, postane osmatracnica za scenicnost koju nudi gradski prostor, ali i prirodno okruženje Kragujevca. Horizontalnost šed krovova ovog kompleksa sekvencijalno se prekida strogim utilitarnim vertikalama industrijskih dimnjaka koji postaju glavni motiv projekta.
Revolucionarna želja je da se izumeju nove forme života. A realna sreca nije ništa drugo do uživanje u tim formama. (Alen Badiju)
Metodom dupliranja prostoru zašticene celine dodeljuje se drugost koja svojim prisustvom podcrtava karakter zatecene industrijske arhitekture. Panoramski lift sa jedne strane formalno prati motiv preuzet iz zatecenog oblikovnog recnika, dok morfološki gledano, on predstavlja reper ne samo unutar prostora Kneževog arsenala, vec i na nivou šireg urbanog okruženja centra grada, ciji je arsenal deo. Promena perspektive i pozicije sa koje se iskustveno doživljava prostor dodatno su naglašeni platformom za zadržavanje i obilazak originalnog dimnjaka, cime se korisnicima daje mogucnost kontakta 1:1. Intervencijom se teži novootkrivenom realnom, nastalom kao rezulat prevazilaženja ogranicenja starog znacenja, pridajuci arhitekturi vremensku, simbolicku i prostornu slojevitost.